فرق بين احتياط واجب و احتياط مستحب

كليّهء احتياطهايى كه در رساله ها آمده است , يا وجوبى است يا استحبابى و تفاوت بين آنها از دو جهت است :

يكى در مقام شناخت و تشخيص , كه احتياط از كدام قسم است و ديگرى در مقام عمل , كه وظيفهء مكلف , نسبت به هر يك از آنها چيست ؟

تفاوت اوّل : احتياط واجب , احتياط بدون فتواست .

احتياط مستحب , احتياط همراه با فتواست .

اگر مجتهد در مساله اى فتوا داده و احتياط نيز داشته باشد, اين احتياط مستحب است . و اگر مجتهد در مسأله اى فتوا نداده و از ابتدا احتياط كرده باشد, احتياط واجب است كه به آن <احتياط مطلق > هم مى گويند.(1)

مثال احتياط مستحب : <در غسل ارتماسى اگر به نيّت غسل ارتماسى به تدريج در آب فرو رود تا تمام بدن زير آب قرار گيرد غسل او صحيح است و احتياط آن است كه يك دفعه زير آب رود(2).

مثال احتياط واجب : اگر نذر كند كه به فقير معينى صدقه بدهد, نمى تواند آن را به فقير ديگرى بدهد و اگر آن فقير بميرد, بنابر احتياط بايد به ورثهء او بدهد.(3)

تفاوت دوّم : در احتياط مستحب , مقلّد بايد به همان احتياط عمل كند يا به فتواى همراه آن و نمى تواند در آن مسأله به مجتهد ديگر رجوع كند.

و در احتياط واجب , مقلّد مى تواند به همان احتياط عمل كند, يا به فتواى مجتهد ديگرى كه پس از آن مجتهد از ديگران اعلم است مراجعه كند(4).


1 ـ العروة الوثقى , ج 1 ص 23 م 64
2 ـ توضيح المسائل , م 367
3 ـ توضيح المسائل , م 2659
4 ـ توضيح المسائل , م 7