اعمال عمرهء تمتع پنج تاست كه با احرام آغاز مى شود بدين ترتيب :
1- به ميقات (1) (مثلاً مسجد شجره يا جُحفه ) مى روند براى احرام .
2- سپس عازم مسجدالحرام مى شوند, براى انجام طواف و نماز طواف .
3- بعد از آن در مسير بين صفا و مروه براى انجام سعى .
4- و آنگاه تقصير مى كنند و اعمال عمره تمام مى شود (تقصير مكان معينى ندارد).(2)
اعمال حج تمتّع سيزده تاست كه بدين ترتيب انجام مى شود.
1- در مكّه مُحرم مى شوند به احرام حج تمتّع .
2- روز عرفه (9ذى حجّه ) به عرفات مى روند براى وقوف در عرفات .
3- شب عيد قربان به مشعرالحرام مى روند براى وقوف در مشعر.
4- فرداى آن شب (روز عيد قربان ) به مِنا مى روند براى رمى جمرهء عقبه و قربانى و حلق يا تقصير. بعد از سه عمل روز عيد, در مِنا مى مانند براى بيتوته يا به مكه مى روند براى اعمال بعد از مِنا.
5- اگر حاجى به مكه رفت , به مسجد الحرام مى رود براى طواف حج و نماز آن .
6- سپس به مسعى مى رود براى انجام سعى بين صفا و مروه .
7- باز به مسجدالحرام بر مى گردد براى طواف نساء و نماز آن .
8- پس از اتمام اين اعمال , به مِنا بر مى گردد براى ماندن شبهاى 1112در آنجا و رمى جمرات سه گانه در روزهاى 1112ذى حجه .
9- بعد از ظهر روز دوازدهم حجاج از مِنا خارج مى شوند و اعمال حج به پايان مى رسد. كسانى كه تا كنون اعمال مكه (طواف حج ,نماز طواف , سعى و طواف نساء) را انجام نداده اند, پس از برگشت به مكه آن اعمال را انجام مى دهند.(3)
مردان , بايد تمام لباسهاى دوخته را از تن در آورند و دو تكّه لباس غير دوخته بر تن كنند كه يكى را مانند لنگ برأكمر مى بندند و ديگر را بر شانه مى اندازند و با نيّتِ احرام مى گويند:<لَبَّيَ اللّهُمَ لَبِّيَْ, لَبَّيَْ لا شَريَ لََ لَبّي>و احتياط مستحب است , پس از آن بگويند:<اِنَّ الحَمْدَ و النِعْمةَ لََ و المُلَ لاشَريَ لََ لَبَّيَ> بانوان , مى توانند لباس دوخته بپوشند و بيرون آوردن آن ها و پوشيدن دو تكه پارچهء ندوخته بر آن ها واجب نيست .پس بانوان هم نيّت كرده و لبيك ها را مى گويند.(4)
يكى از اعمال عمره و حج , طواف است , يعنى هفت مرتبه به دور كعبه گشتن .1 طواف بايد از مقابل گوشه اى از كعبه كه <حَجرالاسود> در آن است آغاز و در همان جا به پايان برسد.2 خانهء كعبه , در حال طواف بايد در طرف چپ طواف كننده باشد; بنابراين اگر در حال حركت رو به كعبه باشد يا!عقب عقب برود, طواف باطل است .3 طواف كننده بايد به دور <حِجر اسماعيل >فچ هم بگردد, يعنى هنگام طواف , داخل <حِجر> نرود.
- حجر اسماعيل , فضايى است بين كعبه و نيم دايره اى به عرض حدود 10متر كه از زاويهء شمالى تا زاويهء غربى كعبه امتداد دارد,شهرگاه باران بر بام كعبه ببارد از ناودان رحمت در اين فضا مى ريزد, اينجا مدفن حضرت اسماعيل (ع ) و مادرش هاجر و پيامبران بسيارى است .
4- طواف كننده بايد با طهارت طواف كند; يعنى با وضو باشد و غسلى بر عهدهء او نباشد و نيز بدن و لباس وى پاك $باشد, همانگونه كه نماز مى خواند.(در بين اعمال عمره و حج , تنها طواف و نماز طواف , بايد با طهارت باشد).(5)
1 پس از انجام طواف , بايد دو ركعت نماز, به نيّت نماز طواف بخواند.2 نماز طواف مانند نماز صبح است , ولى اذان و اقامه ندارد و مردان مى توانند حمد و سوره را بلند يا آهسته بخواندولى بانوان در صورتى كه نامحرم صدايشان را مى شنود, بايد آهسته بخوانند.3 نماز طواف را بايد در مسجدالحرام , نزد مقام ابراهيم (ع )
بخواند و بنا بر احتياط واجب بايد پشت مقام به جا(6).
آورد به طور كه سنگى كه مقام است بين او و خانهء كعبه واقع شود.(7)
1 پس از انجام نماز طواف , بايد هفت مرتبه فاصلهء بين <صفا> و <مروه > را كه امروزه به صورت سالنى ساخته شده (و كنار مسجدالحرام قرار دارد بپيمايد.2 سعى بايد از <صفا> آغاز و به <مروه > ختم شود.3 پيمودن فاصلهء <صفا> تا <مروه > يك مرتبه و برگشتن از <مروه > به <صفا> مرتبهء دوم به حساب مى آيد, بنابراين 6ين هفت شَوْط سعى بر <مروه > ختم مى شود.(8)
در عمره تمتّع , پس از سعى بايد <تقصير> كند, يعنى مقدارى از ناخن يا موى سر يا صورت خود را بچيند و در عمره ء=مفرد مردان مى توانند به جاى تقصير, سر بتراشند.(9)
حاجيان بايد از ظهر روز نهم ذى حجّه تا مغرب همان روز در عرفات بمانند و از آنجا خارج نشوند.(10)
1 بعد از مغرب روز نهم ذى حجّه (شب عيد قربان ) حاجيان از عرفات خارج مى شوند و براى انجام عملى ديگر از,اعمال حج به طرف مشعرالحرام حركت مى كنند.2 بنابر احتياط واجب , بايد شب دهم را تا اذان صبح براى اطاعت امر الهى در مشعر بمانند و از اذان صبح , نيّت >وقوف در مشعرالحرام كنند و تا طلوع آفتاب در آنجا بمانند.3 در عرفات و مشعر, بجز ماندنِ در آنجا كار ديگرى واجب نيست گرچه مستحبات بسيارى دارد.(11)
پس از طلوع آفتاب روز دهم ذى حجّه (عيد قربان ) حجاج براى انجام بقيهء اعمال حج از مشعرالحرام بيرون آمده روانه مِنى مى شوند.اعمال روز عيد در مِنى عبارت است از: رمى جمرهء عقبه قربانى تراشيدن سر يا تقصير.(12)
رمى جمرهء عَقَبه
وقتى كه حجاج از مشعرالحرام به مِنى وارد مى شوند در آخر وادى سه ستون سنگى وجود دارد كه اوّلين آن هاخ<جمرهء أولى > و دومين آنها جمرهء وسطى و سومى را جمرهء عقبه مى نامند , اولين كار واجب در روز عيد قربان , زدن 0فت عدد سنگ به جمرهء عقبه است (13)
قربانى
پس از سنگ زدن به جمرهء عقبه , مجاج براى انجام يكى ديگر از واجبات حج , به قربانگاه مى روند و يك شتر , يا1او , يا گوسفند , قربانى مى كنند.(14)
حلق و تقصير
1 پس از قربانى , حاجى بايد سر بتراشد (حلق ) يا مقدارى از ناخن و موى خود را بچيند( تقصير).2 كسانى كه سال اول حج آنهاست , بنابر احتياط واجب بايد سر بتراشد و تقصير كفايت نمى كند , ولى افرادى كه أبار اول آنها نيست مى توانند تقصير كنند يا سر بتراشند(15)
بيتوته در منى
1 يكى ديگر از واجبات حج بيتوته (ماندن در شب ) به منى است .2 حاجيان بايد شب يازدهم ذى حجه و شب دوازدهم را از غروب آفتاب تا نيمه شب , با قصد قربت در منى باشند.(16)
رمى جمرات
1 در روز يازدهم و دوازدهم ذى حجه حجاج بايد به هر يك از سه ستون هفت عدد سنگ بزنند.2 ترتيب رمى جمرات بدين گونه است ابتدا به جمرهء اولى . سپس به <وسطى > و بعد از آن به <جمرهء عقبه >.(17)
1 يكى از اعمال عمرهء مفرده و حج , طواف نساء و نماز آن است .2 طواف نساء و نماز آن اختصاص به مردان ندارد, بلكه بر تمام كسانى كه عمرهء مفرده يا حج به جا مى آورندواجب است .3 پس از انجام طواف نساء و نماز آن , زن و مردى كه به سبب احرام بر يكديگر حرام شده بودند, حلال مى شوند.(18)